De begraven schat van Rome: ERCO brengt de Domus Aurea naar het licht

In de buurt van het Colosseum wordt het Domus Aurea wel de meest extravagante constructie in de geschiedenis van Rome genoemd. Gebouwd door keizer Nero in 64 AD na de grote brand van Rome vormde het paleis een onderdeel van zijn grote plan om de hoofdstad in een nieuwe stad om te vormen. Onvoltooid blijven de eeuwenoude structuren ondergronds begraven in hun oorspronkelijke staat. Na het meest recente restauratieproject maken nu een nieuwe entreekiosk en voetgangerspad van de hand van Stefano Boeri Architetti de ongeëvenaarde toegang mogelijk tot zijn onderaardse ruimten, alle verlicht door ERCO met speciaal op maat gemaakte oplossingen.
 
Gelegen in het Oppian Hill Park loopt het zelfondersteunende, stalen pad geleidelijk naar beneden door een donkere, gewelfde galerie en komt uit in de spectaculaire, achtzijdige Sala Ottagonale (octogonale ruimte), zes meter lager.

Vijandige omgeving

Het Domus Aurea – of het Gouden Huis, zijn gigantische gouden koepel was één van de vele weelderige, decoratieve elementen – en zijn gebouwen 'zo groot als steden' besloeg oorspronkelijk een totale oppervlakte die 25 keer groter was dan die van het Colosseum. Na de zelfmoord van Nero probeerden zijn opvolgers zijn beschamende bewind te laten verdwijnen. Edele materialen werden verwijderd uit het paleis en van de terreinen. Daarna werden deze begraven onder aarde en opnieuw bebouwd. Gedurende het grootste deel van de afgelopen decennia waren de uitgegraven passages, gewelven en honderden ruimten gesloten voor het publiek, terwijl de opgraving werd gered en hersteld. Begraven onder meters modder wordt het 2000 jaar oude paleis voortdurend aangetast door water, corrosieve zouten en boomwortels.

In deze vijandige omgeving diende ERCO een robuust, echter verfijnd verlichtingsprogramma te realiseren dat de schaal en schoonheid van de oorspronkelijke kunst en architectuur onthult. Door alleen de locaties van de bestaande, verouderde verlichting te gebruiken, diende het programma de structuren uit de Klassieke Oudheid niet te verstoren. 
 
De sleutel tot het design is de Kona familie met corrosiebestendige schijnwerpers voor de buitenruimte, geclassificeerd met IP65. Hun zeer flexibele lichtverdelingen, zwenk- en kantelbare montageplaat voor precieze uitlijning, uitgebreid montagetoebehoren, regelbaarheid en krachtig vermogen in combinatie met het grote visual comfort konden zich zeer goed aanpassen aan de lastige en diverse criteria.

Ontdekkingsgevoel

De Domus Aurea werd in de 15e eeuw opnieuw ontdekt en inspireerde renaissance schilders zoals Raphael. Het verlichtingsconcept had als doel om het gevoel van openbaring opnieuw te creëren, zoals individuele personen die alleen toortsen of kaarsen droegen, dat hadden, toen deze het paleis voor het eerst in 1400 jaar verkenden. Hierom en om conservatieredenen worden lichtsterktes laag gehouden, waardoor de ogen van bezoekers zich kunnen aanpassen, terwijl ze zich door de ruimten verplaatsen, en is er overal een consequent warm licht (2700K), behalve waar de effecten van het daglicht opnieuw worden gecreëerd.
 
Hoewel het nieuwe programma een veel lager luminantieniveau heeft dan het origineel, bereikt de aanzienlijk verbeterde lichtverdeling nu het plafond en heeft schilderingen aan het licht gebracht die tot dusver nog nooit waren gezien. De Kona armaturen zijn aangepast in overeenstemming met de locatie. Bij de entree zijn verstelbare armaturen zorgvuldig verborgen in aangepaste behuizingen van Corten-staal voor vloermontage, die rakelings langs het antieke muurwerk gaan met verblindingsvrij licht.

Geschiedenis tot leven brengen

Langs een deel van de Criptoporticus, een 130m lange gang, zijn deze bevestigd in 1,8m hoge, op de vloer staande, conusvormige behuizingen van Corten-staal, en doen denken aan toortsen. Hier maken Casambi Bluetooth en tunable white-verlichting het programma subtiel dynamisch. Terwijl bezoekers naderen, activeert een sensor deze armaturen die achtereenvolgens tot leven worden gewekt. Daarna schakelen deze uit om ruim baan te maken voor andere Kona armaturen die zijn verborgen in de kleine vensterniches op hoog niveau. Een koelere 4000K biedt een realistische impressie van het daglicht dat oorspronkelijk de ruimte zou zijn binnengestroomd. Bluetooth-geregelde tunable verlichting wordt ook gebruikt in het Nymphaeum van Polyphemus, een kleine tempel die oorspronkelijk een fontein had die als een waterval uitmondde in een centraal bassin. Terwijl de gids dit aan de bezoekers uitlegt, wordt het gevoel van het water onthuld door zeer koud licht (5000K), daar waar het oorspronkelijk stroomde.

In de octogonale ruimte die oorspronkelijk de banketzaal van Nero was, werd innovatief gebruik gemaakt van Lightgap lineair armaturen; armaturen voor de binnenruimte in speciale IP68-behuizingen, die een ondiepe uitsparing oplossen en atmosferisch strijklicht op de wanden laten neerdalen. De oculus in het midden, die 3m onder de oppervlakte werd begraven, zou oorspronkelijk natuurlijk licht hebben toegelaten. Nu wordt dat gesimuleerd door zes Kona armaturen achter een diffusor.

Spectaculair resultaat

Om te voldoen aan de veeleisende technische en esthetische standaarden van het project werkte ERCO nauw samen met opdrachtgever Roma Capitale en producent Electa, met wie ERCO eerder succesvol had samengewerkt voor een tentoonstelling over Carravagio.
 
“We hadden een constante en consequente relatie met ERCO. We deelden alle beslissingen en dat leidde tot een zeer vruchtbare samenwerking die een absoluut spectaculair resultaat opleverde”, zei de projectarchitect Stefano Borghini.

Link naar de film

Datti sul progetto

Opdrachtgever: Parco Archeologico del Colosseo / Rome, Italië
Architectuur: Stefano Borghini / Italië
Architectuur voetgangerspad: Stefano Boeri Architetti / Italië
Fotografie: Marcela Schneider Ferreira / Italië
Producten: Kona, Lightgap
Fotoverwijzing: © ERCO GmbH, www.erco.com,
fotografie: Marcela Schneider Ferreira